منتشر شده در پرونده نوروز ۹۶ مجله همشهری جوان – پرونده بررسی پدیدههای سال
اگر بتوانیم ادعا کنیم که در ماههای اخیر روزهای بدون خبر در مورد تلگرام داشتیم، قطعا هفتهای نبوده که در رسانهها خبری در مورد تلگرام نخوانیم و نشنویم. از شورای عالی فضای مجازی گرفته تا معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، همه در مورد یک اپلیکیشن خاص که اسمش تلگرام است نکته و سخن دارند. علت این موضوع نه لزوما سختگیریها و دغدغههای امنیتی، که فراگیر شدن پدیدهایست که تا به حال تجربه رویارویی با آن را نداشتهایم. دورانی فیسبوک بود، دورانی ویچت و دورانی وایبر. هر کدامشان چند میلیون کاربر جذب میکردند و به نحوی از دسترسی خارج میشدند یا حتی موج استفاده از آنها میخوابید. تلگرام اما از بلاد خودش فرهنگ جدیدی برای ما سوغات آورد: «بدون نیاز به شلوغ کردن صفحه اول موبایل، تفریحمان شد و کسبوکار و وسیله ارتباطات دوستانه و کاری و اشتراکگذاری لحظاتمان». ترکیبی از هر آنچه تا حالا داشتهایم. وایبر و جیمیل و فیسبوک در یک محیط سبک و ساده! جالب است که وقتی با خیلی از بچههای اواخر دهه هفتاد و اوایل هشتاد صحبت میکنی، خیلیهایشان ایمیل ندارند. آنها زمانی وارد استفاده جدی از اینترنت شدهاند که همهچیز تلگرام بوده و اصلا نیازی به ایمیل حس نکردهاند. یکی از نهادهای ذیربط میگوید ۴۰ میلیون کاربر ایرانی دارد، سازمان دیگری میگوید ۲۵ میلیون. هر چند میلیون که هست، تلگرام روی گوشی پدر و مادرهای ما که هیچ، روی گوشی پدر و مادر دوستانمان در روستاهای کوچک هم نصب شده است. باید باور کنیم که تلگرام نه یک اپلیکیشن تفریحی و دوستیابی، که دوران جدیدی در ارتباطات ماست. امروزه در همه دنیا، پیامرسانها، مفهوم جدیدی از اینترنت هستند. درست مثل یک زیرساخت ارتباطی. جایی برای دسترسی به محتوا، استفاده از سرویسهای خدماتی، مالی، آموزشی و … که روی باتها عرضه میشوند و ارتباطات روزمره. پیامرسانها جای اینترنت را گرفتهاند و همه آنها را میشناسند. درست همانطور که تلگرام را همه در ایران میشناسند. با اعتقاد به همین موضوع است که میتوانیم تصمیمگیریهای درستی داشته باشیم.
چندی پیش مدیر یکی از نهادهای ذیربط که دست بر قضا مسئول مهمترین تصمیمگیریهای کلان حوزه فضای مجازی است در مصاحبه با رسانهها عنوان کرده بود که «تلگرام یک اپلیکیشن اوپنسورس است و همین موضوع باعث افزایش امکان نفوذ به آن میشود». معاون ایشان نیز در مصاحبه دیگری عنوان کردهاند که «پیامرسانها در دنیا برای فعالیت نیاز به مجوز کشورها و رعایت قوانین داخلی و جزیی هر کشور دارند». چنین گفتههایی حقیقتا انسان را نگران میکند. گفتههایی بسیار غیرفنی، نادرست و نامنطبق با واقعیات فنی و سیاسی و اجتماعی. نگران نه از بابت از دسترس خارج شدن یک اپلیکیشن، که از بابت اخذ تصمیمهای نادرست بر پایه اطلاعات غلط. زندگی، اطلاعات و ارتباطات میلیونها شهروند کشور عزیزمان، زمین بازی کوچکی که اشتباه در آن پذیرفته باشد نیست. همین حالا به سبب تصمیمهای نادرست قبلی، اطلاعات ایرانیها روی سرورهای همه شرکتها هست. از فیسبوک آمریکایی تا وایبری که در زمان اوج فعالیتش در ایران متعلق به یک شرکت مستقر در رژیم صهیونیستی بود. به هر حال سال آینده سرنوشت تلگرام مشخص میشود. یا خودش میرود، یا میبریمش، یا میماند. چیزی که برای همیشه سند میشود، تصمیمهای مدیرانی است که شیر فلکه اینترنت ایران دستشان است و بعدیها درباره تصمیماتشان قضاوت میکنند.